Corticoid là nhóm thuốc được chỉ định và sử dụng trong nhiều bệnh lý khác nhau do trong thành phần thuốc tác dụng chống viêm, chống dị ứng và ức chế miễn dịch. Thuốc thường được làm giảm nhanh các triệu chứng, vì thế việc lạm dụng corticoid là hiện tượng khá phổ biến hiện nay. Nhiều bệnh nhân đã gặp những tác dụng phụ và hậu quả nặng nề do sử dụng không hợp lý và thiếu những kiến thức về nhóm thuốc này. Để hiểu rõ hơn hãy cùng xbidlive.com đến với bài viết chi tiết dưới đây nhé.
Table of Contents
Thế nào là Corticoid?
Corticoid (hay corticosteroid) là nhóm hoạt chất có tác dụng kháng viêm mạnh, chống dị ứng, ức chế miễn dịch, thường được sử dụng để điều trị cho nhiều bệnh lý khác nhau, từ các bệnh về da như kích ứng do côn trùng đốt, eczema, chàm, vẩy nến… cho đến các bệnh như viêm khớp, viêm phổi, các bệnh tự miễn như dị ứng, lupus ban đỏ hệ thống.
Do sự đa dạng trong tác dụng, corticoid thường được kê đơn và sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, chính điều đó đã dẫn đến tình trạng lạm dụng corticoid trong điều trị. Điều này có thể dẫn đến những hậu quả vô cùng nghiêm trọng.
Lạm dụng Corticoid có những tác hại gì?
Sử dụng Corticoid với liều lượng vừa phải trong một thời gian nhất định sẽ không gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới cơ thể. Tuy nhiên, việc lạm dụng Corticoid sẽ gây ra nhiều tác dụng phụ khác nhau như làm loãng xương, tăng huyết áp, gây huyết khối làm nghẽn mạch, có thể gây loét dạ dày, làm giảm sự đề kháng của cơ thể dễ dẫn đến nhiễm trùng. Đặc biệt, nếu dùng Corticoid trong thời gian dài sẽ có nguy cơ teo tuyến thượng thận do tuyến này quen với tình trạng có thuốc trong cơ thể sẽ ngưng hoạt động, không còn duy trì chức năng nội tiết.
Ngoài ra, Corticoid giữ nước và natri trong cơ thể gây phù nề, gây rối loạn chuyển hóa lipid và làm đọng mỡ lại ở trên mặt, cổ và lưng, nên người dùng thuốc lâu ngày sẽ béo phì nhưng thật ra cơ thể lại bị teo cơ (đây là các biểu hiện trong hội chứng có tên là Cushing).
Với các trường hợp thuốc bôi ngoài da; việc sử dụng Corticoid không đúng cách có thể gây làm teo da, rạn da; da dễ bị nhiễm trùng do mất sự đề kháng. Nếu bôi lên mặt lâu ngày, thay vì da mặt mịn màng như nhiều người lầm tưởng, da sẽ bị trứng cá đỏ, phát mụn li ti khắp mặt. Không những thế, thuốc có thể thấm qua da vào máu gây tác dụng toàn thân (có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm).
Tình trạng lạm dụng hiện nay
Mặc dù Corticoid có nhiều tác dụng phụ nguy hiểm. Nhưng do sự thiếu hiểu biết về loại hoạt chất này; chỉ biết rằng nó có tác dụng tốt. Nên nhiều người dễ dàng tìm mua các loại dược phẩm có chứa Corticoid ngoài các hiệu thuốc; mà không có sự chỉ định của bác sĩ. Dẫn đến hiện tượng sử dụng quá liều; sử dụng trong một thời gian quá dài.
Ngoài ra, nhiều sản phẩm mỹ phẩm rẻ tiền thường có lẫn thành phần corticoid. Nhiều người ham rẻ mà lựa chọn các sản phẩm kém chất lượng này, khiến cho sức khỏe bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Thêm vào đó, không ít thuốc Đông Y giả mạo được quảng cáo chủ yếu: “Mát huyết, trị bệnh gan gây ngứa, trị gầy yếu, thiếu máu, biếng ăn, mất ngủ…”.
Trên thực tế, các thuốc Đông Y này đều có chứa corticoid. Để tạo những tác dụng trước mắt: ăn được, ngủ được, mập ra. Nếu có đau nhức xương khớp sẽ giảm ngay; hoặc nổi mề đay mẩn ngứa cũng sẽ hết (do tác dụng giảm đau chống viêm, chống dị ứng của corticoid); khiến nhiều người cho là “thần dược”. Nhưng tác hại do việc dùng lâu ngày các loại Đông dược “giả mạo” này không sao lường được.
Để tránh tình trạng lạm dụng cần làm những điều sau
Để tránh tình trạng lạm dụng Corticoid, mỗi người chúng ta cần có hiểu biết về công dụng; cũng như tác dụng phụ của loại dược chất này. Cần đọc kĩ thành phần, công dụng; hướng dẫn sử dụng để biết thuốc có chứa thành phần corticoid hay không. Các chất là corticoid có trong thành phần thuốc bôi ngoài da rất phong phú. Thường gặp như: hydrocortisone, prednisolone, prednisone, methylprednisolone, triamcinolone, fluocinolone, fluticasone; beclomethasone, betamethasone, dexamethasone…
Hoặc dựa vào kí hiệu để biết nhóm thuốc có chứa corticoid. Thông thường các nhóm thuốc corticoid thường có đuôi “sone” (“son”); hoặc “olone” (“olon”). Tuy nhiên cũng có những trường hợp ngoại lệ, ví dụ: budesonide. Do đó, việc tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng thuốc là rất cần thiết.
Tốt nhất, khi gặp vấn đề về sức khỏe, không tự ý mua thuốc mà cần đi khám ở những cơ sở y khoa chất lượng, sử dụng thuốc theo đúng chỉ dẫn và kê đơn của bác sĩ. Hạn chế sử dụng các sản phẩm kem bôi ngoài da có chứa corticoid. Ngoài ra, không nghe theo những quảng cáo thuốc Đông y “chất lượng”, “tác dụng nhanh” để tránh gây hại cho bản thân.
Bạn nên dùng Corticoid như thế nào?
- Với thuốc dạng uống (viên, siro…), nên dùng với thức ăn để hạn chế kích ứng dạ dày.
- Không ngừng thuốc đột ngột nếu bạn đã dùng corticoid trong một thời gian dài. Ngừng thuốc đột ngột có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng. Bác sĩ sẽ hướng dẫn bạn cách giảm liều thuốc từ từ trước khi ngừng hẳn. Thông thường quá trình này kéo dài vài tuần để cơ thể có đủ thời gian khôi phục lại khả năng sản xuất hormone tự nhiên
- Với corticoid dạng kem bôi hoặc mỡ dùng ngoài da: chỉ dùng một lượng nhỏ đủ để bao phủ một lớp mỏng lên vùng da bệnh. Điều này giúp dự phòng quá nhiều thuốc; hấp thu vào trong cơ thể và có thể gây tác dụng phụ. Không nên băng vùng bôi thuốc. Tránh bôi vào vùng da trày xước, không lành lặn hoặc vùng da thường xuyên bị cọ xát.
- Corticoid dạng hít thường không gây tác dụng phụ nghiêm trọng, một số tác dụng phụ thường gặp (nấm miệng, khàn giọng) có thể dự phòng dễ dàng bằng việc thực hiện đúng kỹ thuật xịt hít và súc miệng sau khi dùng thuốc.
